Sizə bir hekayə danışmaq, daha doğurusu, yazmaq istəyirəm. Esnadın hekayəsini. Balaca Esnadla Dilarənin.

Dilarə 5-ci sinifdə oxuyur. Müəlliminin dililə desək, sinfin göz bəbəyidir. Çox savadlı, dilli-dilavər qızdı. Sinfə yoxlama gəlsə, bütün gözlər, ümidlər ona dikilər.

Bunu yaddaşınızın bir küncündə saxlayın, sizə Esnaddan danışım. Allah haqqı, bəlkə gülməkdən öləcəksiz. Esnad bacısı Əsmərlə ekzdi. Dilarəylə də bir sinifdə oxuyurlar. Hələ birinci sinifdəykən müəllimə bunları bir qız-bir oğlan oturdurmuş, Dilarəyə də Esnad düşüb. O vaxt Esnadın qabaq dişləri yoxmuş, mırıqmış. Dilarə də oturub zır-zır ağlayıb.

Müəllimə:

- Dilarə, qızım, niyə ağlayırsan?

- Müəllimə mən bunu istəmirəm. Dişləri yoxdu.

- Ay qız, elə iç vurdun, elə bil, səni ona ərə veririk. Yoxdu, yoxdu da (müəllimə sözü bir az kobud dediyinin fərqinə varıb, sonra Dilarənin könlünü almışdı)…

Elə o gündən parta yoldaşı olmuşdular. Sinif–sinif böyüdükcə, Esnadın dişləri də çxmışdı, özü də sinfin yaraşıqlı oğlanlarından biri olmuşdu. Hətta deyəsən Dilarəyə aşiq də olmuşdu. Bəli, uşaqlıq...

Əsmərlə Dilarə ən yaxı rəfiqə idilər. Bir gün uşaqlardan kimsə Esnaddan Dilarəyə namə gətirmişdi. Namədə əyri, səliqəsiz xətlə belə yazılmışdı:

"Dilarə, bilirəm, məndən xoşun gəlmir. Hələ biz balaca olanda dişlərimə görə ağlamışdın. Mənimlə oturmaq istəməmişdin. Amma mənim elə o vaxtdan səndən xoşum gəlir. Anamgil də səni çox istəyirlər. Allah haqqı, düz deyirəm. İnanmırsan, Əsmərdən soruş. Heç kimə demə, amma mən səni sevirəm. Əsmərə də demə, qurban olum. İmza: Esnad”.

Dilarə oxuyub qızarmışdı. Elə pərt olmuşdu ki! Ona elə gəlirdi, məktəbin ən tərbiyəsiz qızı odur, ya da hamı bilir bu əhvalatı, bu gündən sonra hamı ona pis baxacaq. Bu an bütün içi ilə Esnaddan zəhləsi gedirdi. Məktubu cırdı, sonra heç kim oxumasın deyə, kağız parçalarını cibinə qoyub həyətlərindəki zibil yeşiyinə atdı.

İki parta yoldaşı artıq bir-biri ilə düşmən olmuşdu. Dilarə onu danışdırmırdı, hətta bir müddət Əsmərlə də arası avazımışdı.

***

- Ömray bacı, bir dəqiqə dayan. Burda səhf dedin. Mən Əsmərlə ona görə soyuqlaşmamışdım. Əsmər bilə-bilə qardaşına məktub yazmaqda kömək etmişdi. O mənim rəfiqəm idi. Bunu etməməliydi axı. Həm də Əsmər bu söhbəti Günelə də danışmışdı. Ona görə aramız dəymişdi.

- Ay da-a, indiki uşaqların da belə üzə durmağı olmaya da. Qızım, sən mənim qəhrəmanımsan. Mən səni yaradıram, Əsmərlə niyə küsdüyünü məndən yxaşı biləcəksən?

- Ömray bacı, bəs yazıçı həqiqəti deməli deyil? Axı həqiqət mən deyən kimidi. Elə dedin, guya mən kitab-zad oxumamışam heç.

- Onda mən susum, sən danış. Olar?

- Hə niyə olmur. Mən özümə aid olanları özüm danışım, qalanlarını da sən yaz.

- Yaxşı, mənə də maraqlıdı. Arada suallar verib müdaxilə edə bilərəm də, hə?

- Fikrimi yayındırma amma. Bilirsən də, sual verən kimi demək istədiklərim yadımdan çıxır.

- Yaxşı qızım, yaxşı. (İndi gəl qəşş eləmə…)

- Hə-ə, oxucu, bunu mən yazıram: Dilarə. İndi mən 5-ci sinifdə yox, 11-də oxuyuram. Ömray bacı sizə mənim 5-ci sinifdəki əhvalatımı yazır. Mənə görə, hər kəs taleyinə ancaq özü müdaxilə edə bilər. Ya sakit dayanıb ətrafındakıların, cəmiyyətin səni, taleyini idarə etməsinə izn verməlisən, ya da öz fikrin olmalıdır. Öz taleyini özün yazmağı bacarmalısan. Bir sözlə, falçının saədət vədinə ümid bəsləməməlisən. Çətin də olsa, öz açdığın izlə addımlamalısan. İndi sizə öz əhvalatımı danışım, yəni bu hekayənin mənim payıma düşən hissəsini, qalanın müəllif özü danışar.

Ömray bacı düz deyir, Esnad, əslində, bizim sinfin ən yaraşıqlısıydı, amma məni dərslərdən başqa nəsə düşündürmürdü. Həm də o yaşım deyildi axı. Anam da, qonşular da kiminsə qızı kimisə sevəndə onlar haqda elə danışırdı ki, elə bilirdim, kimisə sevmək tərbiyəsizlikdir. Elə bilirdim, Esnad məni sevdisə, qonşularımızın dilində artıq mən olacağam bu gündən. Hətta bir anlıq utandığından anamın həyətə düşə bilməməyini gətirdim gözümün qabağına. Bilirsiz, bizdə yay gecələrində binamızın arvadları həyətə düşür; o adını da bilmədiyim, bar verməyən böyük ağacın altında əyləşib gecə keçənəcən söhbət edirlər. Hərdən düşünürdüm ki, o ağac da bunların dilinə düşməmək üçün bar vermir. Yoxsa onun da haqqında olmazın sözlər danışarlar. Anamla mən də bir az dinməz-söyləməz oturub, çıxırdıq evə. Sonra anam deyirdi ki, Allah düşmənimi də bunların dilinə salmasın. O xalalar neçə ailəni dağıdıb, neçə qız ərə vermişdilər, bir bilsəz. Məhləmizin milli məclisi idi o ağacın altı. İnsanlar haqda bütün qərarlar orda verilirdi, bütün məlumatlar orda bölüşülürdü.

- Ay Dilarə, hara gedib çıxdın? Axı mən, sadəcə, Esnadla bağlı bir əhvalatı danışacaqdım, vəssalam. Sənin ürəyin lap doluymuş ki. Yeri gəlmişkən, o ağacın altı mənə yaman maraqlı gəldi a.

- Ömray bacı, hə, deyəsən, mən də hekayə yazacam. Çünki o qədər maraqlı hekayətlər var o ağacın altında. Belə "əlini yelləsən, əllisi” kimi. Hə-ə, davam edim mən.

Əsmərdən də ona görə incimişdim ki, niyə dilini dinc qoymayıb. Birdən bizim məhləyə çatsa o söz? Bir axşam da məni müzakirəyə qoysalar? Anamı təsəvvür etdikcə dəli olurdum. Uşaqlıq ağlı. Esnadla belə davam edirdik. Küsülü.

Bir gün 8 mart idi, biz də Əsmərlə barışmışdıq artıq. Esnad  qızların hamısına kitab hədiyyə almışdı. Hər kəsin partasının üstünə qoydu hədiyyəsini, birini də mənim. Uşaqları şübhələndirməmək üçün, həm də hamıya aldığına görə mən də götürəsi oldum, amma hiss elədim ki, mənim kitabımın içində nəsə var. Heç kimi duyuq salmadan kitabı içindəkiylə bərabər çantama qoydum. Evə çatar-çatmaz otağıma girib qapını bağladım, kitabı çıxartdım. Arasında uzun, balaca qutu vardı. Qutunu açdım, içindən üstü vilyur parçayla örtülü kiçik torba çıxdı; üstünə də qızılı həriflərlə "Versace” yazılmışdı. Əlim əsə-əsə  torbanı açdım, boya-boy qaşlarla bəzədilmiş saç aksesuarı çıxdı. Ömrümdə belə şey görməmişdim. Əlimdə alışıb yanırdı. İşığı söndürsən, otağı işıqlandırardı. İlk dəfəydi belə bir şey görürdüm. Axı o, bunu necə ala bilər mənə? Anam  bilsə, doğrayacaq məni. Həm də hiss etmişdim ki, nədisə, çox bahalı şeydi. Tez torbasına atıb, torbanı da qutuya qoyub çantamda gizlətdim. Qorxumdan əsir, sanki böyük bir cinayət törətmiş kimiydim. Necə edim? Bunu ona necə qaytarım? Anama deyimmi? Yox, anam bilsə, ətimi şişə taxar. İnanmırsız? Vallah, billah, simavallah. Ana mənimdi, bələdəm də. "Uf” belə deməz. Tək yol bunu ona bir yolla qaytarmaqdı, vəssalam.

Sabahı dərsə də ancaq bu fikirlə getdim. Amma nə Esnad, nə də Əsmər gəlmişdi dərsə. Bu ağır yükü özümlə evə qaytarası oldum. Çantam ömründə belə ağır olmamışdı. Sanki bütün məhlənin qadınları o həmin ağacla birgə çantamda idi. Hətta bəzən səsləri də gəlirdi qulağıma.

Yenicə evə çatmışdım, paltarımı dəyişirdim ki, qapının zəngi çalındı. Anam açdı, dəhlizdən gələn səs mənə doğma səs idi. Əsmərin səsi...

- Salam xala, Dilarə evdədi?

- Hə, qızım, keçin içəri. İndicə gəldi o da, otağındadı.

- Halaldı da, sən də deyirsən, qızım var. – Bu, Əsmərin anasının səsi idi!

- Nolub, ay Gülər? Bu nəs sözdü? Keç bir içəri.

- Keçmirəm, o qızını çağır bura görüm, qızını!

Otaqdan çıxdım. Əsmərlə anası dəhlizdə dayanmışdı. Gülər xalanı heç belə görməmişdim. Mənə elə nifrətlə baxırdı ki! Aman Allah, neynəmişəm axı mən?

Məni görcək lap kükrədi:

- Heç utanmırsan? Ayıb deyil? Qız uşağısan e, sənin gələcəyin nə olacaq, onu bilmirəm. Ay qız, pis olmuşam sənə? Balam Əsmərdən belə ayırmamışam.

- Gülər, nolub axı? Bir de, mən də bilim. Neynəyib mənim qızım?

- Hələ bir heç nə bilmirmiş kimi soruşursan da? Sən onu o qızın olacaq oğrudan soruş.

- Nə? Oğru? Sən nə danışırsan, Gülər?

- Bilmirsən, hə? Əlbəttə, bilmərsən də. Kim gəlib evdə oğurluq etdiyini deyər ki? İndi mən danışım, sən bil. Bir neçə gün qabaq yoldaşım Türkiyədən səfərdən gəldi. Mənə 8 Marta bahalı, həm də çox bahalı, üstü svarovski daşlarla bəzədilmiş saç sancağı almışdı. Sabahı sənin bu üzümə mal-mal baxan bu qızın bizə gəldi Əsmərlə. Dedim, uşaqdılar da, bu da mənim qızım. Axı hardan biləydim ki, bu tərbiyəsiz heç vaxt mənim qızım ola bilməz?! O gedəndən sonra sancaq yoxa çıxdı. İndi soruş qızından, desin neynəyib onu? Çantasın aç, yoxla, nə bilim, otağına-zada bax.

Anam heç nə demədən otağıma keçib çantamı gətirdi, ağzını açıb, içini tokdü Gülərlə Əsmərin qabağında yerə. Həmin qutu da mal yiyəsini tanıyan kimi dığırlanıb düz Gülər xalanın ayağının altına getdi. Gülər xala xəzinə tapmış kimi özünü qutunun üstünə sərdi, gözləri parıldadı və haqlı olduğunu sübut etmək üçün daha da yüksək səslə:

- Baaxx, gördün? Sənin bu ibnə qızın oğrudu, oğru. Gördün ki? Bunun canı bir şey deyil, amma qız uşağıdı, bunun sabahı da var. İndidən qarşısın al, ay bacı. Yoxsa bu qız sənin başına hələ çox oyun açacaq…

Anam sol əli ilə sağ əlinin üstünü ovxalaya–ovxalaya: "İnanmıram. Mənim qızım elə iş tutmaz. Mütləq bu işin içində bir iş var. Yox ki, yox, mənim qızım heç vaxt elə şey eləməz”, - deyirdi, ancaq özü elə bil çox uzaqlardaydı.

- Necə yəni etməz? Nə abırsızdılar e, ay bacı. Gözüylə görüb, hələ yenə danır da.

Mən isə ağlaya-ağlaya: "Mən onu oğurlamamışam” deyə bilirdim ancaq. Anamın rəngi avazımışdı, niyəsə elə hey sağ əlinin üstünü ovxalıyır, "mənim qızım eləməz. Eləməz mənim qızım. Mütləq bu işin içində bir iş var”, - deyirdi. Gülər xala isə dayanmadan danışır, getmək bilmir, anamın qızının oğurluğunu boynuna almasını, ya da məni döyməsini gözləyirdi sanki.

Bu an qapı döyüldü, qapının ağzında dayandığı üçün Gülər xala açdı qapını, özü də elə fərəhlə açdı ki, qoy gələn kimdisə, o da görsün, bilsin hadisəni, rüsvay olaq. Ancaq qapıda Esnad göründü. İlk dəfəydi ki, onu görməyimə bu qədər sevinirdim.

- Nədi? Sən nəyə gəlmisən? Bax sinif yoldaşına. Oğrudu o. Bunu bizdən oğurlayıb. Gəl gör, tanı onu.

- Ana, o oğru deyil...

- Kəs səsini. Necə yəni deyil? Onun çantasından çıxdı e-e.

- Bəs o heç nə demədi?

- Yox, daha nə deyəcək?

- Ana, oğru o deyil, mənəm. Atam onu sənə verəndə görmüşdüm. Çox bəyənmişdim. Sonra onu hara qoyduğunu gördüm. Çəkməcəyə qoydun, bağlayıb, açarı da boş güldanın içinə atdın. Mən 8 Martda qızlara hədiyyə kitab alanda əlavə pulum da qalmışdı. Siz verdiyiniz məktəb pullarını xərcləməyib yığmışdım. Düşündüm ki, o sancaq Dilarənin saçında daha gözəl görsənər. Güldandan açarı götürüb çəkməcəni açdım, yığdığım pulu ora qoyub qutunu götürdüm, Dilarəyə hədiyyə verdiyim kitabın içinə qoydum.  Bu gün də dərsə getmədim, bilirdim ki, gətirib qaytaracaq. Bilirdim, bilirdim qaytaracağını.

Gülər xala heç nə demədi, qutunu da götürüb, pəjmürdə halda qapıdan çıxdı. Anam hələ də sağ əlini ovxalayardı. Onu qucaqladım. Sonra aralanıb gözünün içinə baxdım, yenə qucaqladım. İkimiz də ağladıq.

- Dilarə, indi sən dinlə. Ananın niyə elə etdiyini mən danışım.

- Danış, Ömray bacı.

- İllər öncəydi. Anan da sənin kimi, səndən də balaca, atasız qız idi. Heç vaxt oyuncağı olmamışdı. Onun üçün oyuncaq ya qazan qapağı olardı, ya da köhnəlmiş adyalları büküb gəlincik kimi ayağının üstündə yatızdırmaq. Əsmər kimi onun da bir rəfiqəsi var idi. Bir gün həmin rəfiqəsigildə onun oyuncaqları ilə oynayırdılar. Birdən rəfiqəsi:

- Sevil, sən niyə oyuncaqlarını gətirmirsən ki? Həmişə mənim oyuncaqlarımla oynayırsan, - dedi.

- Mənim oyuncağım yoxdu...

- Bu ayaqqabları görürsən? Gör nə qəşəngdi? Atam alıb mənə, amma bəyənmirəm. Götür, sənə verirəm. Götür, çəkinmə, onsuz da geyinməyəcəm.

Sanki dünyanı bağışlamışdılar Sevilə. Uşaq sevinci yerə-göyə sığmırdı. Onun da təzə nəyisə var idi. Geyinib həyətə düşmüşdü, ayaqqabısına toz qonmasın deyə, az qala ayağını yerə vurmadan gəzmiş, sonra da evə çıxıb təmiz ayaqqabını bir də nəm dəsmalla silib, səliqəylə cütləmişdi. Yenicə işdən dönən anası qızının üzündəki sevinci, xöşbəxtliyi görüb bütün yorğunluğunu, gündəlik qayğılarını unutmuşdu. Rahatlanıb yenicə oturmuşdular, qızından bu sevincin səbəbini soruşmaq istəyirdi ki, qapı döyülmüşdü: gələn qonşu qızın anasıydı.

İndi sonrakı söhbəti özün ağlına gətir. Esnadın anasının dediklərini yadına sal.

Ayaqqabları gözü ilə görəndə bütün dünya da, çəkdiyi bütün əziyyəti də ananın gözündən düşmüşdü. Heç nə deməyib, mətbəxə keçmişdi, qazın üstündə bıçağı qızdırıb Sevilin sağ əlinə dağ basmışdı.

Qonşu qadını qızın çığırtı səsi ayıltmışdı sanki. Sevil elə çığırmışdı ki, onun bu fəryadına dünyanın bütün haqsızlıqları sığınmışdı. Qonşu qadın peşman olmuşdu:

- Belə edəsən deyə demədim, vallah. Qız uşağıdı. Gələcəyi var axı...

- Bu ona ömürlük dərs olar. Sən narahat olma.

Qapının böyründəki cütlənmiş ayaqqablar da sanki utandığından başını aşağı salıb qızarmışdı. Sevilin ürəyi hələ də o ayaqqabının içində döyünürdü.

Qonşu qadın ayaqqablarını götürüb getdi. O gündən Sevil oyuncaqlara nifrətlə baxırdı. Heç vaxt təzə nəsə alanda sevinmirdi, əksinə, əlindəki yarası ağrıyırdı. Bir də kiminləsə dostlaşanda. Hər dəfə yarasının yaddaşı sancır, "bax, məni yadına sal” demək istəyirdi.

Bu gün bu hadisə ona həmin günü xatrlatdı. İllər sonra ilk dəfə sağ əlindəki o dağ belə sancdı. Sancısı ürəyinə vurdu. Amma o, anasının yanlışını təkrarlamadı. Bircə ağlından zəli kimi yapışıb qalmış bir cümlə qulaqlarını deşirdi: "Ananın taleyi qızın cehizi imiş!..”

Xanım, eləməyin