Arif Əliyev: "Əli Həsənov deyirdi ki, diffamasiyanı qəbul etsək, küçədə qan su yerinə axacaq"

O bildirib ki, mətbuat azadlığının gücləndirilməsi, beynəlxalq indekslərdəki problemlərin aradan qaldırılması üçün diffamasiya ilə bağlı məsələləri komitənin gündəliyinə daxil ediblər.

Azərbaycan beynəlxalq təşkilatlar qarşısında diffamasiyanın dekriminallaşdırılması ilə bağlı öhdəlik götürsə də, bununla bağlı qanun layihəsi indiyə qədər parlamentdə müzakirəyə çıxarılmayıb.

"Toplum TV” bu və digər suallara aydınlıq gətirmək üçün Bakı Mətbuat Klubunun rəhbəri, jurnalist Arif Əliyevə müraciət edib.

- O vaxtlar diffamasiya haqqında qanunun gecikdirilməsini daha çox Əli Həsənovun fəaliyyəti ilə əlaqələndirirdim. Ona görə ki bu qanun 4 variantda müxtəlif təşkilatlar tərəfindən parlamentə təqdim olunub. Hətta prezident tərəfindən təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikasında insan hüquqlarının müdafiəsi üzrə Milli Fəaliyyət Planı”nda da bu qanun layihəsinin qəbul olunması bir tapşırıq kimi ortaya qoyulmuşdu. Bu işlə Prezident Adminstrasiyası, konkret olaraq Əli Həsənovun şöbəsi məşğul idi. Venesiya Komissiyası ilə arada çox ciddi narazılıqlar yarandı. Komissiya o sənədi qiymətləndirmədən keçirərkən söhbət bir müddəa ətrafında gedirdi: diffamasiyanın cinayət qanunuvericiliyindən çıxarılıb, mülki qanunvericiliyə salınması. Bununla əlaqədar Əli Həsənov dəfələrlə bildirdi ki, biz "Diffamasiya haqqında" Qanunu qəbul etməyə hazırıq, amma Azərbaycan cəmiyyəti, Azərbaycan jurnalistləri buna hazır deyillər. Biz diffamasiyanı qəbul etsək, küçədə qan su yerinə axacaq. Bax, belə boş-boş əsaslarla bu məsələ gecikdirilirdi. Postsovet məkanında diffamasiyanı qəbul etməyən bir-iki ölkə qalıb. Məsələn, qonşu Gürcüstan və Ermənistan bu qanunu çoxdan qəbul edib, heç kəs də bir-birini buna görə öldürmür. Onun dediyindən belə çıxırdı ki, Azərbaycan cəmiyyəti qonşularından qat-qat qaragüruh, bəsit bir toplumdur.

- O demək istəyirdi ki, jurnalistlərin professional səviyyəsi aşağıdır, onlar təhqirə və böhtana həddən artıq çox yol verirlər, jurnalistlər ağıllansınlar, biz də onlara bu şəraiti yaradaq. Amma bununla söhbətin mahiyyəti faktiki olaraq dəyişdirilir. Söhbətin məğzi diffamasiyanın cəzasız buraxılması deyil, dekriminallaşmasıdır, yəni onun cinayət əməli yox, mülki qanun pozuntusu kimi qiymətləndirilməsi. Dəfələrlə olub ki, hakim dairələr, məmurlar bundan istifadə edərək jurnalistlərin həbsinə nail olublar. Bu isə həm Azərbaycan mediasının hakimiyyətlə münasibətlərini gərginləşdirib, həm də ölkənin imicinə ciddi zərbə vurub.

- Prinsipcə, bu çoxdan həll olunmalı bir məsələ idi. İndiki vəziyyətdə "feyk" məlumatlarla bağlı bu mövzu xeyli aktuallaşıb. "Feyk”lərin artması, texnoloji cəhətdən mürəkkəbləşməsi bir çox ölkələri bu məsələlərə qayıtmağa məcbur edib. Bu çoxdan yetişmiş bir məsələdir, çünki diffamasiyaya aid olan bir sıra anlayışların bizdə dəqiq izahı yoxdur. Ona görə də məhkəmələr bəzən çox absurd qərarlar çıxarırlar. Diffamasiya məsələsi Azərbaycanın illər əvvəl qəbul olunmuş dövlət sənədində də öz əksini tapmışdı ki, il ərzində qəbul olunsun, amma o tapşırıq hələ də yerinə yetirilməyib. Halbuki bu, media azadlığına aid olan məsələdir.

- Qalır. Birincisi, indiyədək qanunvericilikdə qalan sərt cəzalar və məhdudiyyətlər jurnalistlərə psixoloji təsir göstərir. İkincisi, istənilən halda qanunvericiliyimizi beynəlxalq standartlara, imzaladığımız sənədlərə uyğunlaşdırmalıyıq. Üçüncüsü, bu bir az yanlış təsəvvürdür ki, Azərbaycanda diffamasiya ilə bağlı cinayət cəzası tətbiq olunmur. Bir ara, doğrudur, Heydər Əliyevin vaxtında tətbiqinə moratorium qoyulmuşdu, amma sonradan məhkəmələr bunu tətbiq etməyə başladı. Hər il monitorinq həyata keçirən təşkilatlar var, onların nəticələri göstərir ki, cinayət qaydasında jurnalistlərə qarşı işlərin qaldırılması praktikası məhkmələrdə davam edir. Bir sıra hallarda cinayət qaydasında şərti cəzalar kəsilir. Bəli, biz həbsdə olan jurnalistlərin digər maddələrlə cəzalandırıldığını görürük, amma bununla bağlı bizim görmədiyimiz bir hissə də var.

- Şərait dedikdə nəyi nəzərdə tutursunuz?

- Köklü həll etmək üçün qanunvericiliyə nəzər salmaq lazımdır. "Diffamasiya haqqında" Qanun ayrıca qəbul olunarsa, bu daha yaxşı variantdır. Amma mövcud qanunvericiliyə əlavə dəyişikliklərin edilməsi də nəzərdə tutula bilər. Cinayət və mülki məcəllələrə, media haqqında digər qanunlara kompleks yanaşmaq lazım olacaq. Əgər söhbət cəmiyyətin hazır olmamasından gedirsə, bu, bir qədər ciddi yanaşma deyil. Dediyim kimi, başqa ölkələrin də təcrübəsi var. Məsələn, Gürcüstanı, Ukraynanı götürək, statistika göstərir ki, cinayət məsuliyyəti aradan qaldırıldıqdan sonra heç də diffamasiya hallarının sayı artmayıb. Bunlar hamsı boş söhbətlərdir.

- Hakimiyyəti, əlbəttə, buna hazırlamaq lazımdır. Ümumi bir prinsip var: sən nə qədər yüksək vəzifə tutursansa, bir o qədər də dözümlü yanaşmalısan, tənqidə açıq olmalısan. Bizdə əksinədir - ən yüksək vəzifəni daha ciddi qoruyurlar. Prezidentin diffamasiyadan müdafiəsi üçün xüsusi cəza növləri və ayrıca bəndlər nəzərdə tutulub. Xüsusilə bir şeyi nəzərə alaq, mənim yadıma gəlmir ki, dediyiniz maddələr tətbiq olunsun. Yaxşı, bu onsuz da tətbiq olunmursa, sən niyə bu ölü maddələri qanunvericilikdə saxlayırsan? Niyə həm psixoloji təsir baxımından mənfi bir mühit yaradırsan, həm də hesabatdan-hesabata Azərbaycana qarşı əlavə ittihamlar irəli sürülməsinə əsas yaradırsan?