"Dollar çöksə, həmin pullar xəzəl olacaq" - Zərdüşt Əlizadə

Politoloq Zərdüşt Əlizadə Toplum.Tv-yə müsahibə verib. O, Rusiya-ABŞ münasibətlərini, dünyada və regionda baş verən hadisələri müxtəlif aspektlərdən şərh edib. Həmin müshibəni təqdim edirik: 

- Amerika-Rusiya münasibətləri gərgindir. Bunun isə əsas səbəbi həm ABŞ-ın, həm də Rusiyanın düşünülməmiş siyasətidir. Hər iki tərəf gerçəkliyi nəzərə almadan, yalnız öz  istəyindən və maraqlarından çıxış edərək siyasət yürüdür. NATO-nun genişlənməsi mənasız idi, amma ABŞ NATO-nu genişləndirdi. Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü də eynilə Ukrayna liderlərinin tamahkarlığı və Qərbin düşünülməmiş siyasətinin nəticəsi idi. Bunların hamısı bir-birilə bağlı proseslərdir, yəni təsir əks təsirə bərabərdir. Rusiya nəsə edirsə, Qərb ona cavab verir və əksinə. Bu artan xətlə gedən gərginlik son nəticədə dünyanı bərbad vəziyyətə sürükləyir.  Putinin sözçüsü Peskova gəlincə, haqlıdır, amma bunda təkcə Qərb günahkar deyil. Görünən odur ki, Peskov Rusiyanın,  Kirbi Qərbin günahını azaltmağa çalışır.

- Ruslar belə bir təsəvvür yaratmağa çalışırdılar ki, Tramp hakimiyyətə gələndən sonra Rusiya-Amerika münasibətləri normallaşacaq. Trampın topladığı komandada vəziyyəti nəzərə alabiləcək adamların əksəriyyəti mühafizəkar və sərt respublikaçılardır. Amma digər tərəfdən tarix göstərir ki, sərt və mühafizəkar respublikaçıların vaxtında  ABŞ-SSRİ münasibətləri yaxşılaşıb. İndi də eynisinə ümid edirlər. Bu münasibətlərin düzəlməsi hər iki tərəfin istəyindən və mənfəətindən asılıdır. Amerikanın siyasətində yumşalma getsə, bu həm Amerikaya, həm də Rusiyaya faydalı olacaq. Rusiyanın ağır iqtisadi vəziyyəti sanksiyalarla bağlı deyil. Rus iqtisadçıları dəfələrlə faktlar və rəqəmlərlə sübut ediblər ki, sanksiyalardan əvvəl də vəziyyət gərgin idi. 2008-ci ilin iqtisadi böhranından sonra bir qədər yaxşılaşan vəziyyət, 2011-ci ildən sonra yenidən mənfiyə doğru dəyişdi. O zamanlar nə Ukraynada inqilab olmuşdu, nə də ki sanksiyalar var idi, amma Rusiya iqtisadiyyatı geriləməyə başladı. Sanksiyalar bu geriləməni daha da sürətləndirdi. Neftin bareli 100 dollar olsa belə, Rusiyanın iqtisadi vəziyyəti düzəlməyəcək, çünki iqtisadi sistem səmərəsizdir. O yerdə ki korrupsiya tüğyan edir, vətəndaşların azad iqtisadi fəaliyyətinə bürokratik əngəllər qoyulur, qanunlar işləmir, azad məhkəmə yoxdur, həmin yerdə iqtisadi inkişaf ola bilməz. Bu artıq aksiomadır. Rusiya da məhz elə bir ölkədir ki, orada iqtisadi inkişafın bütün imkanları məhdudlaşdırılıb. Ona görə də vəziyyəti sanksiyaların üzərinə yıxmaq lazım deyil.

- Əlbəttə ki, dollar dünyanın yeganə ehtiyat valyutasıdır və onu əvəz edən yalnız qızıl ola bilər, qızıl isə onsuz da azdır. Çin, Yaponiya və Rusiya amerikan qiymətli kağızlarından yavaş-yavaş imtina etməyə çalışır. Amma bu mümkün deyil, çünki dollar çöksə, ən çox bundan zərbə alan Çin olacaq. Çinin əsas valyuta ehtiyatları dollardadır, dollar azca qiymətdən düşən kimi Çin 8 milyard itirdi. Əgər dollar tamamilə çökərsə, Çin bütün valyuta ehtiyatlarının 50 faizini itirəcək. Bu isə Çin xalqının son 10 ildə yaratdığı sərvətə bərabər bir rəqəmdir. Rusiyanın isə 100 milyarddan yuxarı məbləğdə qiymətli kağızı var. Əgər dollar çökərsə, həmin pullar qurumuş yarpaqlara dönəcək, xəzəl olacaq. Ona görə də nə Yaponiya, nə Çin, nə  Rusiya, nə Avropa İttifaqı dollardan imtina edə bilər. Ümumiyyətlə, heç bir dövlət dolların çökməsində maraqlı deyil. Dolların sağlamlaşdırılması siyasəti yürüdülməlidir və bunun üçün Amerikada başqa hökumət olmalıdır. İndiyədək yürürdülən dolların "üfürdülmə" siyasəti dayandırılmalıdır. Bu siyasəti davam etdirməkdə maraqlı böyük siyasi-iqtisadi  qüvvələr var, onlar indiyədək yürüdülən siyasəti dəyişdirmək istəmir. Bu böyük siyasi bir problemdir və Amerikanın hakim zümrəsi hələ ki, onun öhdəsindən gələ bilmir. Tramp söz verib ki, bu vəziyyəti düzəldəcək.

- Avrasiya ideyası dilxoşluqdur, söz xatirinə deyilən sözdür.  Güclü və təsirli siyasi-iqtisadi birliyin yaranması üçün mütləq bir mühərrik lazımdır. Məsələn, Qərbdə bu mühərrik güclü Avropa və Amerika iqtisadiyyatlarıdır. Rusiya iqtisadiyyatı dünya iqtisadiyyatının 1.1 faizidir və rubl zəif valyutadır. Rusiyanın hansı potensialı var?! Rusiya nə ilə örnək ola bilər?! Təbii ki, heç nə ilə. Yalnız ikili münaqişələri qızışdırmaqla postsovet məkanını nəzarətdə saxlayır, vəssalam. Avrasiya İttifaqı rus xalqına yedirdilən xəyali plandır. Rus xalqı onu yeyir. Hər il ümumdaxili məhsulu düşən, iqtisadi cəhətdən geriləyən ölkə başqa dövlətlər üçün örnək ola bilməz. Ermənistanın baş naziri Karen Karapetyan deyir ki, Avrasiya İttifaqına üzvlük Ermənistana heç bir iqtisadi səmərə gətirməyib. Azərbaycan nə istehsal edir ki, ona daha böyük Avrasiya bazarı lazım olsun?! Bizim iqtisadiyyatımız tüfeyli bir iqtisadiyyatdır. Rusiya iqtisadiyyatı da tüfeyli bir iqtisadiyyatdır, xammal satmaqla məşğuldur, belə deyək, xammal müstəmləkəsidir. Avrasiya İttifaqının heç bir gələcəyi yoxdur. 

- Azərbaycan kiçik, zəif , asılı dövlətdir, onun mövcudluğu beynəlxalq qanunlardan asılıdır. Əgər gərginlik yaranırsa, demək, tərəflər qanunlara daha az hörmət edir. Onlar qanunlara daha az hörmət etdikcə, kiçik dövlətlərin hüquqları daha çox pozulur. Rusiya-Amerika münasibətlərinin yaxşılaşması, həm Azərbaycan, həm də dünya miqyasında faydalıdır.