Yazıçı: "Azərbaycanlı uşaqlara seksual tərbiyə lazım deyil"

– Ailə qurmağımla bağlı idi. Əgər ailə qurmasaydım, yəqin ki Rusiyaya gəlməyəcəkdim. Moskvada yaşamağa başladım. Bu ölkə ilə tanışlığım çox əvvəllərdən vardı. Çünki universitetedə oxuyarkən, demək olar ki, bütün rus klassiklərinin əsrlərini oxumuşdum. Rus həyatına azdan – çoxdan bələddim. Dostoyevskinin, Lev Tolstoyun, Turgenevin, Maksim Qorkinin əsərlərini tələbə vaxtı su kimi içirdim. Demək istəyirəm ki, rus həyatını ədəbiyyatdan, tarixdən bilirdim.

- Mən oxuduğum əsərlər klassika idi. Zaman fərqi vardı. O kitablarda on səkkizinci, on doqquzuncu əsrlərdəki rus həyatından söhbət gedirdi. Mən bura köməndə isə artıq oturuşmuş Sovet Rusiyası idi. Zaman, dəyərlər, insanlar, ritorika, münasibətlər – hər şey dəyişmişdi. Amma rus xarakteri, rus qəlbi deyilən bir şey var, onu görmək olurdu.

– İqlim ən çətin alışdığım şeylərdən biri oldu. Birinci ili xəstə oldum, demək olar, heç sağalmadım. Amma, başqa əlacım yox idi. Dözməli idim. Ailəm burada idi, onların yanında olmalı idim. Allaha şükür ki, indi mənə iqlim o qədər də təsir etmir. Necə deyərlər, ikinci vətənimdə hər şeyə alışdım.

– Mən Qarabağın aran yerindənəm - Cəbrayıldan. Araz boyunda yaşadığıma görə, ancaq yumşaq iqlim görmüşəm. Bilirəm, dağlıq yerlərimiz soyuq, sərt olur. Biz yaz-yay mövsümündə atamın işiylə əlaqəli olaraq, yaylaqlara gedirdik. Buna görə oranın havasıyla tanışlığım var. Mən Moskvaya gələndən sonra buranın havasını Dağlıq Qarabağın havası ilə müqayisə edirdim.

- Əlbəttə, Azərbaycanda yaşamaq daha gözəldi. Kim öz doğma yurdundan savayı başqa bir ölkədə ürəyi istəyən kimi həyat sürə bilər? Həmişə Azərbaycana qayıtmaq istəmişəm. Oranın havasından, suyundan ötəri darıxmışam, yuxularımda görmüşəm. Amma bu həyatdı, onun öz şərtləri var. Bəzən taleyinə qarşı çıxmaq olmur. Onu da deyim ki, Rusiya da mənim ikinci vətənim sayılır. 37 ildir burdayam. Dostlarımın, tanışlarımın sayını itirmişəm. Hamısı da yaxşı insanlardı. Yəni, burda əzab çəkdiyimi deyə bilmərəm. Amma Vətən başqa şeydir.

– Bilirsən, yazmaq istəyi elə bir şeydir, elə bir istedaddır ki, bunun qabağını heç bir daş, heç bir qaya ala bilməz. İyirmi ilə yaxın bir zaman başım ailəyə, uşaqları böyütməyə qarışdı. Çətinliklər, kirayə həyatı, evsizlik, işsizlik öz sözünü dedi. Uşaqlarım böyüdü, dərslərinə diqqət etdim, intellektual inkişaflarını düşündüm, vaxtımı onların dərslərinə, repetitorlarına, mütaliələrinə xərclədim. Onlar böyüdü, ali təhsil ocaqlarına daxil oldular. Yüküm azaldı, onda anladım ki, illərdir içimdə amansız bir ehtiyacı necə dəqqarlıqla boğurmuşam. Mənim yazmaq həvəsim dünənin, sragağünün işi deyil. Yazmaq ehtiyacı hiss edəndə, balaca hekayələr yazanda hələ yeddi yaşım vardı. İlk şerimi də o yaşda yazmışdım. Rayon qəzetində, ölkə mətbuatında şeirlərim, balaca yazılarım dərd olunanda, hələ uşaq idim. Tələbəlik illərində bu daha da genişləndi, peşəkar hala gəldi. Radio-televiziya verlişlərində iştirak elədim. Qəzet və jurnallarda oçerklərim, şeirlərim, kiçik heykayələrim, esseslərim yayınladı.

– Bəli. Mən orta məktəbdə oxuyarkən, iki dəfə ümumrespublika ədəbiyyat müsabiqəsində iştirak etdim. Yadımdadır, mövzular "Səməd Vurğun poeziyasını nə üçün sevirəm?” və "Vətən hardan başlanır?” idi. Rayon üzrə birinci yeri tutmuşdum hər iki müsabiqədə. Respubilka üzrə isə ikinci yeri. Yazmaq həvəsi içimdə həmişə böyük olub. Kiçik yaşlarımda müəllimə olmaq istəyirdim. "Azərbaycan dili və ədəbiyyatı” müəlliməsi. Ancaq böyüyəndən sonra gördüm.ki mənim içimdəkiləri müəllimə olmaqla ifadə edə bilməyəcəm. Yazmağa başladım. Yazıçı-jurnalist olmaq fikrinə düşdüm. İndi mənim səkkiz romanım çapdan çıxıb. Hazırda çapa hazır olan romanlarım var. Türkiyədə üç əsərim tərcümə olunub. Düşünürəm ki, arzularıma çatmışam.

–  Həyatdan gələn hadisələr, dəyişən quruluşlar, vəziyyətlər. Vətənimin gözəllikləri, torpağıma olan sevgim, ailəmə, uşaqlarıma, dostlarıma olan münasibətlərim. Elə dostlarım var ki, 45 ildi onlarla dostluq edirəm. Mən dostluqları, yoldaşlıqları çox qiymətləndirirəm. Gözəl insanlar var bu həyatda. Gözəl yaşamlar var. Və bu gözəl yaşamlarla bərabər, çox çətin yaşamlar var. Çətin insanlar var. Psixologiyası pozulmuş insanlar var. Müharibələr olur, günahsız uşaqlarları, dinc insanları öldürürlər. Mən həmişə sülh tərəfdarı olmuşam. İstəyirəm, həmişə dünyada sülh olsun. Uşaqlar, günahsız insanlar ölməsinlər. Məsələn, Afrikadakı həyat, Şərqdəki həyat, müharibələr necə insana təsir edə bilməz? Nə qədər ki bu problemlər var, adam yazmaq istəyir. 

–  Etiraz edə bilmərəm. Bu da olub. Hər şeyi də açıq danışmaq olmur. Amma hər bir yazarın yazdıqlaını böyük bir hissəsi özüdür, öz şəxsi təcrübəsi, travmalarıdır.

– Doğrudur, mən rayonda birinci jurnalistika fakültəsinə (прим. Azərbaycan Dövlət Universiteti) qəbul olunan qız olmuşam. Bəzi qohumlarımız buna qarşı çıxdılar. Dedilər ki, müəllimə olsun, həkim olsun. Düzdür, yaxşı oxuyurdum, orta məktəbi qızıl medalla bitirmişdim. Hər zaman birinci sıralarda olmuşam, nümunə göstərilmişəm. Buna baxmayaraq, kənd adamları bu arzuma qarşı çıxdılar. Allah atama rəhmət eləsin. Çox ağıllı, humanist adam idi. Dünya görüşü geniş olan insan idi. O heç zaman mənim arzuma qaşı gəlmədi. Deyirdi ki, əgər qızımın buna istedadı varsa, əgər o bunu bacaracaqsa, qoy olsun. Arxamda duran böyük bir insan olduğunu hiss etdikdən sonra istəyimi yerinə yetirməyə daha da həvəsləndim. Artıq orta məktəbdə ardıcıl olaraq rayon qəzetində yazılarım çap olunurdu. Düzdür, respubilka qəzetlərində o qədər də olmasa da, "Pioner”və "Azərbaycan gəncləri” qəzetində dərc olunurdu yazılarım. Rayon qəzetində ayda iki-üç dəfə məqalələrim işıq üzü görürdü. Buna görə də rayonda məni tanıyırdılar. Bu uğurlarımı görüb ailəm də istəyimə qarşı çıxmadı. 

– Anamla həmişə münasibətlərimiz əla olub. Hansı qız  anasından şikayət edər ki? Mən həmişə ona köməkçi olmuşam. Ailəmiz böyük olduğuna görə, bütün qızlar kimi anamın yanında olmuşam. Ev işlərində ona bacardığım qədər əl tutmuşam. O da həmişə mənim arzularımı dəstəkləyib. Kiçik yaşlarımda yazdığım şeirlərimi ona oxyardım. İlk oxucumdu o mənim. Anam şeirin texnikasını bilməsə də, ahənglərin oxşar olmasından hiss edirdi. "Gözəldi”, - deyirdi.  Atama şeirlərimi oxuya bilmirdim, ondan utanırdım. Atam yazıdıqlarmı həmişə ancaq mətbuatdan oxuyub.

– Yox, belə düşünmürəm. Mən yenilikləri də çox qəbul edənəm. Yeniliklərin ən yaxşılarını götürürəm. Amma mən həyatı anlamağa başladığım gündən içimdə olanların yaxşılarını götürürəm. Yenilikləri də sevirəm, yaxşıları ilə razılaşıram. 

– Belə qəhramanlarım da var. Mənim çox müasir fikirli, mübariz qadın obrazlarım var. Romanlarımin hamısını oxuyan olsa bunu bilərdilər. Məsələn, "Solmayan Nərgiz”dəki Nərgiz. O çox güclü qadındır. Əsir düşsə də, özünü itirmir. Ayaq üstə dura bilir. Mübarizə aparır, oxuyur. Və mənim qəhramanlarımın hamısı oxumuz, savadlı qadınlardı. Deyə bilmərəm ki, hansısa bir fikirlərə xidmət edirlər. Doğrudur,"Qürbət Zöhrəsi”ndə var siz deyən üzüyolalıq. Amma bu tip qadınlar da gerçəkdir axı. Azərbaycan qadınları arasında olan həmin tipli qadınların obrazının göstərmək məqsədiylə yaratmışam.

– Oxuyuram bəzilərini. Azərbaycanlı yazıçılarının arasında Əlirza Xələfli çox xoşuma gəlir. Onun yaradıcılığını izləyirəm. 

– Bilmirəm, yaradıcılığı, yoxsa həyat, yaşamıma görə tənqidi nəzərdə tutursunuz? Yaradıcılığıma görə məni o qədər də tənqid edən görmədim. Oxuyanlar, adətən, tərifləyirlər. Yəqin ki, elə bir məşhur adam da deyiləm ki, qorxsunlar. Hələ ki oxucularım məni bəyənir. Demirəm, kütləvi oxucularım var. Amma var, yazırlar mənə. Yazdıqlarına görə çox bəyənirlər. Deyirlər ki, elə bil, sən bizim həyatımızı yazmısan. Hardan bilirsən bunları? Türkiyədən bir qadın yazdı ki, ("Qürbət zöhrəsi”ni oxuyandan sonra) mənim həyatımın 90 faizi romanınızıda əks olunub. Elə burda - Moskvada və Azərbaycanda yaşayan oxucularım da mənə zəng vurub, onların həyatlarının əks olunduğunu deyirlər. Müharibə haqqında romanlarımı da çox bəyənirlər. Hələlik tənqid eləmirlər. Bəlkə də var, eşitməmişəm. 

–  Məqsədim öz gördüklərimi, hiss etdiklərimi yazmaqdı. Məni narahat edən hadisələrdən yazmağı sevirəm. Pirinsipim belədi. Mənə təsir edənlərin qüvvəsini qəbul etmirəm.

–  Ona görə ki həmişə gizlidə olan meyvə dadlı olur. Onu öyrənmək üçün, kəşf etmək üçün insanlar can atırlar. Sonra da zəhmətlərinin qədrini bilirlər. İnsan inkubator toyuğu deyil ki, eyni intim sistemdən istifadə etsin. Hər ailənin özünəməxsus tərzi, yaxınlıqları olmalıdır. Elə buna görədi ki, ailə münasibətləri ucuzdaşıb. Boşanmalar, bir-birinə xəyanətlər günü-gündən çoxalır.  

–  İndiki uşaqlara lazım deyil belə tərbiyə. Valideyinlərin özlərini tərbiyə etmək lazımdır. Uşaqlar onsuz da bunları lazımi saytlardan yaxşı öyrənirlər. Onu demək istəyirəm ki, bu da uşaqlara yaxşı heç nə vermir. Qətiyyən belə bədii əsərlər lazım deyil. Sizcə, belə bir əsərlərə geniş yer verən ölkələrdə ailələrin qiyməti var? Yoxsa onlarda boşanma halları azdır? Tam əksinə. Belə tərbiyələrin verildiyi ölkələrdə ailə həyatı bərbad haldadır. Bütün bəlalar yer üzünə eyni dövrdə gəlir. Məncə, elə tərbiyənin ən yaxşısı Azərbaycanda verilir. Bir sözlə, bəzi çatışmamazlıqlara baxmayaraq, müsəlman ölkələrində. Elə ona görədir ki, ailə dəyərləri belə ölkələrdə az da olsa, qorunub saxlanılır.

– Bu həyatda yeganə dəyişmək istədiyim müharibələrdir...

– Qalan heç nəyi dəyişmək istəməzdim. Ona görə ki həyatımda ən önəmli yeri tutan övladlarımdır. Mən onlara görə heç nəyi dəyişmək istəməzdim. Onların həyatını seçirəm, öz həyatımı seçmirəm. Və onların, varlıqlarına görə heç nəyi dəyişmək istəməzdim.

– Müsahibəyə görə təşəkkür edirəm.